“Maar wat vind je er nu eigenlijk zelf van?”, is in het verkeer tussen journalisten en voorlichters een ongepaste vraag. Een woordvoerder wordt niet geacht zijn persoonlijke opvattingen naar voren te brengen zoals een journalist daar niet naar hoort te vragen. Die persoonlijke opvattingen zijn ook helemaal niet relevant. Een woordvoerder verwoordt per definitie his masters voice. Woordvoerder Jürgen Mettepenningen van de Belgische bisschoppenconferentie nam dan ook terecht ontslag nadat hij voor zichzelf had vastgesteld dat hij fundamentele kritiek had op mgr Leonard én daarover niet langer zijn mond kon houden. Het echte probleem zit alleen niet in het einde van zijn korte loopbaan als woordvoerder van de Belgische bisschoppen, maar in het begin ervan.
Mettepenningen was bepaald geen onbeschreven blad toen hij zich in het aartsbisschoppelijk paleis meldde. De Vlaamse kerkhistoricus en theoloog heeft voor zijn aantreden in Mechelen regelmatig publiekelijk partij gekozen in kerkelijke kwesties. Als jonge theoloog trok hij op tegen gemakzuchtige progressieve kerkkritiek. Later sprak hij zich onder meer uit voor een kerkelijk homohuwelijk en het openstellen van de wijdingen voor vrouwen. Met een zo uitgesproken publiek profiel ligt het niet voor de hand om zonder verlies van geloofwaardigheid standpunten uit te gaan dragen die haaks staan op hetgeen je eerder zelf hebt verkondigt. Mark Rutte zal ook niet snel aan Femke Halsema denken als hij een nieuwe woordvoerder zoekt.
Een bisschoppelijk woordvoerder hoeft echt niet op ieder bisschoppelijk woord ‘ja en amen' te zeggen. Een goede woordvoerder stelt intern kritische vragen , houdt een maatschappelijke spiegel voor en adviseert op welke manier een boodschap het beste gebracht kan worden. Maar uiteindelijk bepalen de bisschoppen het beleid en wordt de woordvoerder geacht dit loyaal en vol overtuiging naar buiten te brengen. Wanneer je als woordvoerder bij ieder standpunt moet beraden of je het er zelf wel mee eens bent, dan maak je het jezelf wel erg lastig.
Te veel gevraagd?
Het lijkt dat dit voor Mettepenningen te veel gevraagd was. Dat verklaart ook zijn keuze om op een persconferentie zijn kritiek op mgr. Léonard publiek te maken, ongekend in woordvoerdersland. Met als boodschap dat de aartsbisschop niet wilde luisteren. Mettepenningen gaf alleen de verkeerde reden waarom zijn vertrek onvermijdelijk was. Niet de opvattingen van mgr. Léonard zorgden ervoor dat woordvoerder Mettepenningen onmogelijk aan kon blijven, maar de opvattingen van de theoloog Mettepenningen en zijn kennelijke rolopvatting als zelfverklaarde hulpbisschop maakten van zijn aanstelling al op voorhand een tikkende tijdbom. Het is jammer dat de bisschoppen en Mettepenningen er drie maanden voor nodig hadden om dat te ontdekken.
Ongepast en onprofessioneel
Iedere professionele woordvoerder zal met verbazing kennis hebben genomen van de wel bijzonder ‘transparante' persconferentie van Mettepenningen, waarin hij uitgebreid zijn kritiek op mgr. Léonard etaleerde. De woordvoerder transformeerde zichzelf staande de persconferentie tot kritisch commentator. Natuurlijk. Ook als je niet langer in dienst bent bij de Kerk, blijf je katholiek en bestaat er ruimte om een publieke opinie over kerkelijke zaken naar voren te brengen. Maar het is ongepast en onprofessioneel om op de dag van je vertrek de deur naar de keuken van het kerkelijk bedrijf zo ver open te zetten als Mettepenningen deed. Die deur verdient discreet te worden dicht getrokken.
Danneels als ballerina
Het is evident dat Mettepenningen extra munitie geeft aan critici van de Belgische bisschoppen. Helaas slagen de bisschoppen ook zelf niet om de indruk weg te nemen dat steeds op de verkeerde knoppen wordt gedrukt. Jarenlang bestond het beeld, zeker in Nederland, dat kardinaal Danneels als een begenadigd ballerina in de media om alle heikele huisjes heen wist te walsen. Waar het Nederlandse medialandschap meer leek op een mijnenveld waarin bisschoppelijke uitingen steevast voor ontploffing zorgden, wist Danneels met in fraai Vlaams gedichte zinnen zelfrelativering en zachtmoedigheid uit te stralen. Dat beeld kantelde tijdens de Romeinse persconferentie na de keuze voor kardinaal Ratzinger als nieuwe paus, waarbij Danneels zich aan de verzamelde wereldpers als een zuur en slecht verliezer toonde. De kardinaal vond achteraf dat hij door journalisten in de val was gelokt, dat zijn woorden uit het lood werden getrokken en dat er onvoldoende clementie klonk voor de vermoeienissen van het conclaaf. Maar de beelden spraken hun eigen taal.
De sleutel kwijt
Sindsdien lijkt de Kerk in België de sleutel voor de moeiteloze omgang met de media van weleer wat kwijt geraakt, met de seksueel misbruik-affaire als ongekende katalysator. Het gedwongen vertrek van mgr. Vangheluwe, de curieuze rol van kardinaal Danneels daarin en zijn weifelende openheid daarover, bisschoppen die over elkaar heen buitelen met boodschappen waarvoor je je vroeger meteen in Rome mocht melden om je benoeming tot prelaat van een verdwenen bisdom in Oost-Mesopotamië te ontvangen, de aanstelling van een woordvoerder met een eigen theologische agenda, een gebrekkig inschattingsvermogen hoe op zich valide standpunten en woordkeuzes in de huidige context volstrekt verkeerd kunnen vallen en een mediabeleid dat iedere dag opnieuw lijkt te worden uitgevonden. De trein dendert door op weg naar steeds meer mediale malaise terwijl de bisschoppen wanhopig de noodrem lijken te zoeken. De regie moet terug. Het is de Belgische Kerkprovincie van harte gegund dat de nieuwe woordvoerder een echte beroepscommunicator is die daarbij kan helpen, niet met geprononceerde theologen die voortdurend over hun persoonlijke opvattingen struikelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten